Bir patent, teknik buluşları ve yenilikleri yetkisiz taklitlerden korumaya yarar. Hem ürünler hem de süreçler patentlenebilir.

Türkiye’de patent hukuku özel hukukun bir parçasıdır. Patentler zaman açısından 20 yılla sınırlıdır ve mekansal olarak sınırlı bir kullanım tekeli sunar. Buluşu yetkisiz kopyalamaya karşı korumanın yanı sıra, bir patentin ayrıca bir bilgi işlevi vardır ve yenilikleri duyurmak için kullanılır.

Ürün Patenti ve Proses Patenti

Teknoloji alanındaki yeniliklere patent koruması verilmektedir. Ürünler ve süreçler için patentler arasında bir ayrım yapılır.

Bir ürün patenti, makineler veya münferit makine parçaları ile bunların düzenlenmesi, elektronik devrelerin yanı sıra kimyasal maddeler veya yeni ilaçlar gibi nesneleri korur. Bir üçüncü şahıs patentli bir ürünü Türkiye’de üretmek, dağıtmak veya sahip olmak istiyorsa, patent sahibinin onayına ihtiyacı vardır.

Süreç patenti, belirli bir amaca hizmet eden bir ürünün üretilmesi için yeni süreçleri korur. Aynısı burada da geçerlidir: Üçüncü şahıslar, prosedürü Türkiye’de ancak patent sahibinin onayı ile kullanabilir.

Ancak kişisel kullanım ve araştırma amaçlı, hem ürün patentleri hem de süreç patentleri özel izin alınmadan kullanılabilir.

Patent İçin Gereklilikler

Teknik bir buluş için bir patent elde etmeye yönelik üç önemli koşulun karşılanması gerekir: Buluş yeni olmalı, yaratıcı bir adım içermeli ve ticari olarak uygulanabilir olmalıdır.

Bir buluş, mevcut tekniğin ve bilginin durumuna ait değilse yeni kabul edilir. Bir buluşun yenilik derecesini belirlemek için, patent inceleme görevlileri, buluşun şu anda sözlü veya yazılı olarak dünyanın herhangi bir yerinde kamuya açık olan en son teknolojiye karşılık gelip gelmediğini araştırır.

Her küçük yeniliğe hemen bir patent verilmemesini sağlamak için, buluş aynı zamanda yaratıcı bir süreçten geçmelidir. Bu, teknolojinin mevcut durumundan bariz bir şekilde ortaya çıkmamış olması gerektiği anlamına gelir. Aksi takdirde, bilinen ürün veya süreçlerden neredeyse hiç farklı olmayan buluşların mülkiyet hakları, kendi alanlarında kullanım ve gelişmeyi engelleyecek, ilerlemeyi zorlaştıracaktır.

Ticari alanda geliştirilen ve burada da kullanılabilen buluşlarla ticari bir uygulanabilirlik yerine getirilmektedir. Çözüm getirmeyen fikirler ticari olarak uygulanabilir değildir ve bu nedenle patentli değildir. Tıp alanındaki buluşlar gibi etik veya sosyal nedenlerle bir buluş patentlenemez. Buradaki bir patent, her prosedürü özgürce kullanmasına izin verilmediği takdirde, hastaların doktorları tarafından etkili bir şekilde tedavi edilmesini engelleyebilir. Tıbbi prosedürlerin aksine, tıbbi cihazların, cerrahi aletlerin ve benzerlerinin patentinin alınması olasıdır. Bunlar patent alma hakkına sahiptir.

Patent İstismarı - Satış ve Lisans Sözleşmesi

Bir patent, bir buluşu sadece gerekçesiz olarak kopyalanmaya karşı korumaz. Bir patent ayrıca yeniliklerden yararlanmak için belirli seçenekler sunar. Bu sayede patentli ürün veya işlemler sadece patent sahibi tarafından kullanılamaz, mülkiyet hakkı patent sahibi tarafından da satılabilir. Böyle bir satış, kanunlara göre yasal bir satın almayı temsil eder.

Ayrıca patent, lisanslı nesne olarak da kullanılabilir. Bir lisans sözleşmesi ile patent sahibi üçüncü bir şahsa patentinin kullanımını verir ve lisans ücreti olarak ödeme alır. Lisans, yer, zaman veya içerik açısından sınırlı olabilir ve bu nedenle esnek bir şekilde tasarlanabilir ve müzakere edilebilir. Basit ve özel lisans arasında bir ayrım yapılır. Basit lisansla, lisans sahibi yalnızca bir kullanım hakkı alır. Patent sahibi, başka kişi veya şirketlere lisans verme hakkına sahiptir. Lisans alan için rekabet koruması yoktur. Münhasır bir lisans söz konusu olduğunda, lisans alan tek lisans hakkını lisans verenden alır.

Gülşen Tanrıyar / Halk Gazetesi